Yaşayan kişiler tarafından ilk zamanlar ne olduğu anlaşılmasa da, kişinin tüm yaşam kalitesini etkileyen bir hastalık Huzursuz Bacak Sendromu. Çoğu kişinin hala ismini bile duymadığı Huzursuz Bacak Sendromu nedir? Belirtileri nelerdir? RLS nasıl hissettiriyor? Tedavi yöntemleri ve daha birçok merak edilen sorunun yanıtını uzmanlar Aysha için yanıtladı.
Huzursuz bacaklar sendromu, hastanın bacaklarında hissettiği, ancak tam olarak tarif edemediği, rahatsız edici, garip bir his ve bunun sonucu olarak uykuya dalamama ile şekillenen bir sendrom. Kural olarak istirahat halinde hissedilen bu garip hissi hastalar yakınlarına ve hekimlerine anlatamamaktan yakınırlar. Ağrı olarak adlandırılamayan bu his zaman zaman bazı hastalar tarafından karıncalanma, uyuşma, bacakta çekilme olarak tarif edilir. Bazı hastalar da bu hissi “bacaklarım sıkılıyor” diye tarif ederler. Hastalar bu histen ancak bacaklarını hareket ettirerek kurtulurlar. Hareket sonrasında bir müddet rahatlayan hasta, en fazla birkaç dakika sonar tekrar aynı hissi yaşar.
UZUN SEYAHATLER İMKANSIZ HALE GELİR
Bu hastalığa, toplumda %3-5 gibi oldukça sık denebilecek bir oranda rastlanır. Bebekler dahil olmak üzere her yaşta rastlanılabilse de 30 yaş sonrasında daha sık görülür. Genellikle kadınlar bu sendromun belirtilerini hamilelik sırasında yaşarlar.
Hastalar bacak ağrıları nedeniyle daha çok romatizmal hastalıklar ve fizik tedavi uzmanlarına başvururlar. Ancak diğer bacak ağrılarından, ağrının hareketle geçmesi ve istirahat ile tekrar başlaması nedeniyle kolaylıkla ayırdedilebilir. Sendrom yaşın ilerlemesi ile daha sık oranda görülmeye başlar, şiddeti de gittikçe artar. Hastalar bacaklarındaki huzursuzluk nedeniyle akşamları televizyon seyredemez, arkadaş ziyaretlerine gidemez ve en önemlisi yatağa gittiklerinde bu garip hissin hastayı sürekli hareket etmek zorunda bırakması nedeniyle uzun süre uykuya dalamazlar. Birçok hasta uykuya dalamadığı için yataktan çıkıp dolaşmak zorunda kalır. Hastalar aynı hissi gece yarısı uyandıklarında da yaşarlar ve tekrar uykuya dalmakta güçlük çekerler. Huzursuz bacaklar sendromu olan hastalar sinema, tiyatro, uzun seyahatler gibi hareketin kısıtlandığı ortamlardan çok rahatsız olurlar. Buralarda bacaklarını hareket ettirebilmek amacıyla genellikle koridor kenarlarını tercih ederler. Hastaların ailelerinde genellikle benzer şikayetleri olan yakınlarının olması sendromun genetik geçişinin de olabileceğini düşündürmektedir. Yapılan araştırmalarda nadiren demir eksikliği, üremi, diyabet gibi hastalıklar saptansa da sendrom %95 oranında idiyopatik (sebebi belirsiz) denen şekilde ortaya çıkmaktadır. Son zamanlarda sendromun büyük çoğunlukla bacakları etkilemesi yanında, nadiren kollarımda etkileyebileceği ortaya konmuştur.
UYKUDA PERİYODİK HAREKET BOZUKLUĞU
Bu sendromda, uykuda bacak ve nadiren kollarda periyodik olarak tekrarlayan ve aynı tipte bir hareketin tekrarı söz konusudur. Periyodik hareket genellikle ayak baş parmağının gövdeye doğru kıvrılması şeklindedir. Bazen hareket ayak bileği, diz ve kalçayı etkileyebilir ve ayak parmağı ile birlikte bacakta da kalçaya doğru bir çekilme saptanabilir. Genellikle bacakların birinde veya aralıklı olarak diğerinde saptanan bu hareketlerin iki bacakta veya kolda aynı anda ortaya çıkması nadirdir. Hastaların uykuya dalmasından sonra başlayan bu periyodik hareketler, gecenin büyük bir bölümünde 15 ile 90 saniyelik aralıklarla tekrarlar. Hasta tarafından farkedilmeyen bu hareketler, hastaların eşleri tarafından kolaylıkla farkedilir. Sık sık tekrarlamalar nedeniyle uyku derinleşemez ve zaman zaman da öncekilere göre daha şiddetli bir hareket sonunda hasta uyanır. Bu uyanıklıklar bazı hastalarda tüm gece boyunca devam ettiğinden, hasta uyumadığını, zaman zaman iç geçmelerinin veya kısa süreli dalmalarının olduğunu söyler. Ertesi gün de oldukça yorgun ve uykusunu alamamış olarak kalkmak zorunda kalır. Hastalık %50 ye varan oranlarda huzursuz bacaklar sendromu ile birlikte ortaya çıkar. Bu durumda uykuya dalmadan önce de bacaklarında garip bir his yaşayan hasta gece de dinlendirici, derin bir uyku uyuyamadığından, sabah daha zor ve yorgun uyanır.Uykuda periyodik hareket bozuklukları hipnotik tedavisine ilk günlerde iyi yanıt vermekle birlikte şikayetlerin eski haline dönmesi uzun sürmez. Bu nedenle yaşın ilerlemesi ile hastalığın sıklığının arttığı da göz önüne alınarak, özellikle yaşlı hastalar uyku laboratuarlarında bir gece süre ile incelenmeli, hastalığın varlığı ve şiddeti objektif verilerle doğrulanmalıdır.
Huzursuz bacak sendromu tedavisi olan bir hastalıktır. Ancak tedavi nadiren kısa sürelidir. İkincil nedenlere bağlı olarak ortaya çıkan sendromlar, sebep olan demir eksikliği, magmezium eksikliği gibi sebeplerin tedavisi ile normale döner.
Ailevi olan tiplerde ki, hastaların çoğunluğu bu gruba girer, başlangıçta ilaç dışı yöntemlerle iyilik ve kısmi düzelmeler elde edilebilir. Bu dönemde şikayetler dönem dönem ortaya çıktığından hastaların uykusuz kalmamaya özen göstermesi önerilir. Ancak gece yeterli uyuyamayan hastaların öğleden sonraları kısa süre ile uyumaları önerilir. Akşam saatlerinde rahat kıyafetler giymek, hareketin sınırlı olduğu ortamlardan uzak durmak şikayetlerin sınırlanmasını sağlayacaktır. Herşeye ragmen bacaklarda huzursuzluk başladığında kalkıp dolaşmak, gece yatağa girdikten sonar hareket ettirme arzusu başladığında kalkıp duşa girmek sendromun belirtilerini başlangıçta hafifletecektir.
Hastalık ilerledikçe belirtiler daha sürekli ve şiddetli olarak ortaya çıkar. Bu dönemde artık tedaviye başlamanın zamanı gelmiş demektir. Günümüzde Parkinson hastalığında da kullanılan dopamine agonisti denen ilaçlarla %80-90 oranında başarılı sonuçlar alınmaktadir. Burada dikkat edilmesi gereken mutlaka bir uzmanın kontrolünde tedaviyi sürdürmektir. Doz artırımından kaçınılmalı ve ilaçlar mümkün olduğunca hep aynı saatte alınmalıdır.
Prof. Dr. Hakan Kaynak
Uyku Bozuklukları Uzmanı
KADINLARDA VE ORTAYAŞLI KİŞİLERDE DAHA ÇOK GÖRÜLÜYOR
Ayakta görülen bu problemler bazen tamamen kaybolur. Ancak çoğu kez bir süre sonra tekrar ortaya çıkar. Her cinste ve yaşta bulunmasına rağmen kadınlarda ve orta yaşı geçenlerde daha fazla görülür. Hasta devamlı olarak yanma, çekilme, karıncalanma, elektriklenme ve uyuşma olması nedeniyle bacaklarını hareket ettirmek ihtiyacındadırlar.Başlarını yatağa koyduğu andan itibaren gün içerisinde boyutu pek anlaşılamayan bu sorun birdenbire hastayı uyutmayan büyük bir dert haline döner. Uykusuz geçecek bir gecenin başlayacağını eski deneyimlerinden bilen hasta, artık ileri derecede huzursuzdur. Aynı şekilde yatakta beraber yattığı kişinin de gecesi pek hayırlı olmayacaktır.Yatakta sürekli bacaklarını ovuşturan, bir süre sonra kalkıp dolaşmak zorunda kalan hatta duşa girmek zorunda kalan “huzursuz bacak sendromlu” hastalar bu yüzden uyku kalitesi bozuk ve devamlı yorgunluktan şikayetçidirler.
OZON TERAPİ EN ETKİLİ YÖNTEM
Huzursuz Bacak Sendromunda OZON TERAPİ çağımızın hastalıklarından biri olan “Huzursuz Bacak Sendromu” tedavisinde etkin yöntemlerden biridir. Bu uygulama sayesinde gece uykularından uyanan ve bir türlü uykuya geçemeyen hastaların daha rahatladıkları izlenmektedir. Diğer tedavi yöntemlerine ek olarak ozon uygulanmasıyla, hastaların ayaklarındaki istemsiz hareketler azalmakta ve böylece günlük yaşam kalitelerinde belirgin düzelmeler olmaktadır.
Huzursuz bacak sendromu nedeniyle sinema, tiyatro ve konserlerde istemsiz olarak devamlı ayaklarını sallayan bu kişiler, hem kendilerini mutsuz hissedecek hem de sanatçının bu nedenle dikkatini dağıtabileceklerdir.
Huzursuz bacak sendromunun nedenleri bazen bir başka hastalığın uzantısı olabilir. Diyabet, kanda demir eksikliği anemisi, depresyon giderici ilaçların kullanılmasına bağlı olabilir. Bel fıtığı operasyonları sonrası, böbrek hastalığı, diyalize giren hastalarda ve Parkinsonlu kişilerde bu sendroma rastlanabilir. Alkol kullanan kişilerde hatta gebeliğin 20. haftasındaki birçok kadında bu duruma rastlanabilir.
Huzursuz bacak sendromunun tedavisinde kişilere kötü alışkanlıklardan arınmış bir yaşam sürmesi önerilir. Kahve,alkol bırakılmalı, düzenli egzersiz yapılmalıdır. Hastaların bol su içmeleri, bacaklara sıcak-soğuk alterne banyolar yapması ve sıkmayan rahat ayakkabılar giymesi önerilir. B12 vitaminleri verilmeli varsa demir eksikliği giderilmelidir. Yine bazı hastalarda vücutta dopamin eksikliği olabilir. Bu durumdan kuşkulanılıyorsa bunun tespit edilip yerine konması gerekecektir.
Prof. Dr. Turgut Göksoy
Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Uzmanı