Ayşe Öner
Yeni doğan bebeklerde en sık gördüğümüz davranış, hıçkırık ve hapşırmadır. Hıçkırık karın boşluğu ile göğüs boşluğunu ayıran diyafram kasının kasılması ile oluşur, bu kasılma sonucunda ise ses telleri birbirine yaklaştığı için hıçkırık sesi çıkar.
Yeni doğan bebeklerde özellikle ilk aylarda sıkça ama 1 yaşa kadar da zaman zaman görülen hıçkırık, normal bir refleks olup; bebeğin doyduğunu, midenin büyümesi ve sindiriminin gelişmesinin yolunda gittiğinin de göstergesidir. Genellikle de beslenme sonrası midesi dolduğunda, gazı iyi çıkarılmadığında, hava yuttuğunda, ani sıcaklık değişikliğinde, heyecanlandığı zamanlarda görülebilir. Halk arasında da hıçkırdığı zaman söylenen ‘’İçi genişliyor” sözü de bir bakıma doğrudur. Çünkü anne karnında da bebeğin 4. ayından itibaren başlayan hıçkırık, ilk solunum hareketidir ve doğduktan sonra hıçkırması kalp ve akciğerlerin de gelişmesine yardımcı olur. Bebeklerin rahatsızlık duymadığı hıçkırık çoğunlukla ebeveynleri rahatsız eder, bazen bebek hıçkırık sebebiyle uykuya geçemiyorsa yutkunmasını sağlamak diyafram kasının ani spazmını geçirir. Geçmediği durumlarda parmağınızı limona sürerek bebeğinize tattırın, hiç bilmediği böylesi ekşi, ani bir tat şoku yaşamasına sebep olup, bir saniye nefesini tutar ve diyaframın spazmı açılır, böylece hıçkırık geçer.
Hapşırma ise, hele de banyo sonrası üst üste olmuşsa etrafınızdaki insanların “ah bebek üşüttü, hastalanıyor” endişesi ile sizi de tedirgin eden davranışlarına yol açar. Ev ekstra ısıtılır, zavallı bebecik bu sıcak ortamda “Banyo yaptı, hapşırdı, hastalanacak” diyerek kat kat giydirilir, başına şapkalar takılır ve bu kadar sıcak ortam evdeki nem oranının azalmasına, havanın kurumasına sebep olur. Kuru hava bebeğin solunum yollarındaki mukozayı kuruttuğu için çatlaklar oluşur ve mikroplar bu mukoza çatlaklarına yerleşerek bebeği hasta eder. Hastalığın sebebi ise “Banyo yaptı hapşırdu, üşüttü, hastalandı…” olur. Ondan sonra anne kış aylarında hastalanıyor düşüncesi ile bebeğine haftada bir gün banyo yaptırır. Üşütme hastalık sebebi değildir, hastalığa sebep olan mikroptur. Hapşırma ise bebeğin minicik burnunun içindeki tıkanıklığı size bildiren, burnunun açılmasına yardımcı olan bir refleks harekettir. Bebeklerin o minik burun delikleri kolayca tıkanır ve nefes alma zorluğu yaşarlar, hatta meme ememezler, çünkü ağzı ile emerken burnundan da nefes almalıdır. Bana birkaç sene önce yeni doğum yapmış bir anne telefon açmıştı “Ayşe hemşire, sizin bir seminerinize katılmıştım, emzirmeye çok rahat başladım, hiç sorun olmadı ancak iki gündür bebeğim emmiyor, sütüm de çok iyi, doktorla konuştuk. Bize sütünü çek, biberonla ver dedi, ama biberon da almıyor, kaşıkla veriyoruz” dedi. Bana gelmelerini istedim, belki bir hata yapıyorlardı, birlikte emzirmeyi deneyelim diye düşündüm. Geldiklerinde bebeğin nefes sesinden burnunun tıkalı olduğunu anladım. Burnuna tuzlu su spreyi uygulayıp, burun aspiratörü ile de temizleyince bebek büyük bir açlıkla annesinin memesini yaklaşık bir saat boyunca emdi.
Anladığınız gibi bebekler bizim gibi elleri ile ve yıkayarak burun sekresyonunu çıkaramadıkları ve kış aylarında da sümüğün kuruyarak kabuklaşması tıkanmaya yol açar. Hatta kapı açılıp yeni biri geldiğinde bile hapşırarak tepki verirler, minnacık ve hassas burunları yeni geldikleri bu dünyanın toz ve kirliliği ile çabucak tıkanabilir, o sebeple de sık, sık tuzlu su spreyi kullanarak burun mukozasını rahatlatmak onun rahat nefes almasını ve emebilmesini sağlar. Çoğunlukla yatar durumda olması ve burun sekresyonunun genzine doğru akması bazen hırıltılı nefes almasına sebep olur, bu hırıltı sizi korkutmasın onlar bizim gibi öksürerek genzinde ki sekresyonu temizleyemezler bu durum da yine tuzlu spreyi uygulaması nefes alışındaki hırıltıyı giderir. Nezle olması halinde ise durum kritik, çünkü bebeklerin öztaki borusunun genze açılımı geniş ve öztaki yolu kısadır, genelde yatar pozisyonda olduğu için burunda nezle olmasından ötürü artan sekresyon bu yola akar, yapışır ve oradan mikroplar, bakteriler çoğalarak bir kulak enfeksiyonu başlayabilir. Kulak iltihabı küçük bebekler de sakıncalı bir durumdur, kulak beyne çok yakın bir organ olduğu için iltihap beyin zarına atlayarak, menenjite de yol açar. İşte nezle olan bebeğinize her saat başı bol tuzlu su spreyi kullanarak yapacağınız burun yıkama işlemi ile; sekresyonun koyulaşıp yeşil renge dönüşmesini ve kulak yoluna yapışmasını önleyebilirsiniz, bir de yatağının baş tarafına bir yastık koyarak yatağın baş kısmını biraz yükseltin ki sekresyon kulak yoluna geçmeden aşağı akabilsin. Bu dönem de kakasında biraz mukus görmeniz mümkündür, telaşlanmayın, burnunda ki sekresyonun kakası ile de dışarı atılır…
BURUN HİJYENİ ÇOK ÖNEMLİ
O halde; bebeklerde ve çocuklarda günlük burun hijyeni önemli, bebeğe emzirme öncesinde burun spreyini bir sıkım olarak kullandığınızda kirli havanın ve ısıtma sistemlerinin oluşturduğu kuruluğu, tıkanıklığı giderdiği için rahat nefes alacak böylelikle emme performansı iyileşip, güçlenecek ve rahat uyuması sağlanacaktır.
Burun temizliğinde yıkama solüsyonu olarak kullanacağınız tuzlu su nasıl olmalı?
Ampul şeklinde kullanılan solüsyonlar direk bebeğin genzine aktığı için burun mukozasında nemlendirme sağlamaz ve tuz tadını bilmeyen bebeğin ağzında bu tadı hissetmesi bebeğin çok tepkili olup kusma refleksini uyarmakta, yanı sıra ampul serum fizyolojik tek seferlik uygulanıp, kalan miktar tekrar kullanılamamaktadır.
Ben sizlere 0-3 yaş çocuk ve erişkinler için özel olarak valfli paket sistemi ile geri akışı önleyecek şekilde tasarlamış; bebeğin ve çocuğun burun anatomisine uygun, burun deliğinin derinine gitmeyen kontrollü ucu ve hassas bebek burun mukozası için azaltılmış basınç püskürtme sistemi sayesinde rahatsızlık vermeyen, antiseptik solüsyonun tavsiye etmekteyim.