Teknoloji çağında çocuklar algıları çok açık bir şekilde farkındalıkları yüksek olarak birçok uyaran ve dışsal faktörle iç içe büyüyorlar. Özellikle kendilerinin daha farklı büyüdüğünü kıyaslayan anne ve babalar çocuk yetiştirirken zorlanıyorlar. Değişen şartlarla ebeveynlik tarzları da çocuklarla anlaşabilme becerileri de değişiyor.
YENİ NESİL TEKNOLOJİ ÇOCUKLARI
Son zamanlarda, yeni nesil çocukların terapiye başvurma sebeplerinin büyük bir kısmı, artan teknoloji kullanımı ile alakalı olmaktadır. Yaş dönemine denk düşen saat aralıklarından fazla bir şekilde televizyon izlemek, tablet ve cep telefonu kullanmak, cep telefonlarından videolar izlemek olarak değerlendirebilirim. Bu cihazlara kısıtlama getirme ile başlayan ebeveyn çocuk tartışmaları, baş edemeyen annelerin ve babaların, çocukları tarafından yaşamın diğer alanları kullanılarak inatlaşmaları ile kendini gösterir. Yani çocuklar istedikleri olmadığında, diğer yaşam gereksinimleri ile aileleri ile inatlaşmaya girebilmektedir. Sıra beklerken annesinden telefonunu istemek, yemek yemek için televizyon karşısında beslenmesi, televizyon karşısında uykuya dalmak isteyen, ödevini bitirmesi karşılığında telefondan oyun oynayabilen bir çocuk haline dönüşmek gibi… Bu cihazlara sınırlandırma getirmek gerektiği neredeyse her seansımda konuşulur. Tabi ki hiç kullanmamaları değil ama ne yaptıkları, nasıl değerlendirecekleri, ebeveyn kontrolünde olmalıdır. Faydalı şeyler izlemeleri, şiddet içerikli oyunlardan uzak durmaları, vakit geçirirken sorumluluklarını aksatmamaları gerekir.
KURALLAR SINIRLARI BELİRLER
Çocuklar büyürken evinizin kurallarının olması gereklidir. Çünkü küçük yaştaki özellikle de 0-6 yaş arasındaki çocuklar için kurallar bir dayanaktır. Çocuk neyi yapabileceğini ve neyi yapamayacağının sınırlarını küçük yaşta öğrenmelidir. Kuralları oluştururken en çok günlük yaşamda ki düzen periyodunu korumalısınız. Burada bahsettiğim nokta çok kuralcı ve otoriter bir ebeveynlik tarzı değildir. Bahsettiğim çocuğun gelişimsel basamakları için önemli olan belirli ritüellerin düzenli olarak yapılmasıdır. Örneğin uyku saati, yemek yeme saati, sofra düzeni, öz bakım becerileri gibi konularda kurallar belirlemek gerekir. Bu kurallar annenin ve babanın ruh haline göre değişmemelidir. Evinizin kuralı çocuğunuzun oyuncaklarını toplaması ise bir gün anne mutlu iken sorun etmez; işten gelip çok yorgun olduğu bir dönemde sorun ederse çocuk sizi anlamaz, kafası karışır. Kurallar önemlidir çünkü kafa karışıklığı olan kuralsız çocuk her istediğini yapacağını düşünüp sizinle rolleri değiştiğini zannedebilir. Sizinle inatlaşabilir, tutturmalar yaşayabilir hatta ebeveynlerine vuran çocuklar olabilir.
KORUMACI TAVIR ÖZGÜVEN EKSİKLİĞİNE YOL AÇIYOR
Kuralları oluştururken çocuğunuzun neyi yapıp neyi yapamayacağını da öngörmek gerekir. Bazı davranışlar çocuğun gelişimsel düzeyinin üstünde olabilirken bazı davranışlar da çocuğun gelişimsel düzeyinin altında kalır. Örneğin, aslında çocuğunuz bütün kıyafet parçalarını kendi başına giyebiliyorsa, geç kalıyor korkusu ile sizin korumacılık yapıp çocuğunuzu giydirmeniz gibi ya da kendi başına yiyebiliyorken, şimdi dökecek diye sizin yedirmeniz gibi… Bu tarz korumacılıklar, çocuğun size yapışmasına, işlerini kendi başına yapamamasına ve özgüveninin yeteri kadar gelişmemesine neden olabilir.
Bir de salon koltukları üstünde zıplayan çocuğuna anne mutfaktan “yapma, düşeceksin” derse çocuk yapmaya devam eder. Ama çocuğun yanına gidip, “Evimizin kuralı, eşyalara zarar vermemek, koltukların üzerinde zıplamamak, koltuğun üzerinden in, parka gittiğimiz zaman istediğini yapabilirsin” derse ve bu kural konusunda tutarlı olursa çocuğun anneyi dikkate alma olasılığı her seferinde artacaktır. Bu uyarıyı çocuğun yanına giderek, kararlı bir ses tonu ile çocuğun anlayabileceği şekilde, net olarak verin.
UYARILAR KISA VE NET OLMALI!
Lafı uzatmak, uzun uzun anlatmak böyle durumlarda işe yaramaz, bu yaş dönemi çocukların dikkat süreleri kısa olduğu için uyarılarınızı kısa ve net yapmanız gerekir, aksi durumda annem söylenmeye başladı düşüncesi ile çocuğunuz sizi dinlemeyecektir. Yapmanız gereken şeyler, uyarırken göz hizasına eğilmek, kısa cümle kurup, kararlı bir ses tonu kullanmak, yapmaya devam ederse sizin onu kucaklayarak koltuktan indirmeniz yani duruma müdahale etmeniz gerekir. Çocuğunuz büyürken elbette açıklamalar yapmak gerekir. Bazı açıklamalar çok uzun olursa, bir yetişkin edasında, bu çocuklara kendilerini alakadar etmeyen konularda da söz söylemeye hakları olduğu mesajını verir. Ebeveynler çocuklarına arkadaşça yaklaşırken anne ve baba olduklarını unutup bazı zamanlar onlarla dertleşme yoluna gidebilirler. Bu da yapılan hatalardan bir tanesidir. Unutmayın çocuklarınız yaşamları boyunca birçok arkadaş edinebilir ama anne baba edinemez. Dolayısıyla çocuklarınızın arkadaşa değil anne babaya ihtiyacı vardır. Onların yanında olup onları destekleyin ancak bir arkadaş gibi değil, çocuklarını koşulsuz seven ve gurur duyan birer anne baba olarak…
Uzm. Psk. Melda Yakupoğlu
Uzman Klinik Psikolog
@uzm.psk.meldayakupoglu