Bronş kaslarının kasılması iki kimyasal maddeye bağlıdır. Biri alerji nedeniyle mast hücrelerinden salgılanan, “histamin” adlı madde; öteki ise, bronş kaslarını denetleyen sinir uçlarından salgılanan asetilkolin ’dir.
Söz konusu sinirler, beyinden çıkan önemli bir sinirin, yani vagus’un dallarıdır. Vagus’un işlevi, sürekli olarak bronşları belli bir kasılma düzeyinde tutmaktır. Bu yüzden, histaminin de yardımıyla bronş kasılmasını denetleyen başlıca sinir sayılabilir.
Kasılma ile gevşeme arasındaki dengeyi sağlamak için bronşları gevşeten ve histamin ile asetilkolin’e karşıt etki gösteren başka maddeler de vardır. “Bronkodilatatör” (bronş genişletici) diye de bilinen bu maddelerin bazıları böbrek üstü bezlerinden salgılanırlar.
En önemli bronş genişletici adrenalin’dir. Stres ve heyecan gibi durumlarda uyarıcı etki yapan bu hormon, bir tehlike durumunda, bedene giren oksijen miktarını artırmak için bronşları açar.’
Buna ek olarak bronş kasları, “enzim” adı verilen ve yaşam için gerekli olan bazı beden işlevlerinin sürdürülmesini sağlayan maddeler içerirler. Solunum işlevinin sürmesi için de, bronşları, histaminin ve asetilkolin’in etkisinden korurlar.
Astım Nedenleri
Tozlu hava solumaktan duygusal strese kadar birçok etken astıma neden olabilir. Bu yüzden astım, oldukça karmaşık bir hastalıktır. Ancak, astım yapan bütün etkenler histaminin ya da asetilkolin’in salgılanmasına neden olduklarından, insanların neden astıma yakalandıklarını anlamak için önce bu iki tepkiyi öğrenmek gerekir.
Histamin, astımın başlıca nedenidir. Bu maddenin salgılanmasına yol açan maddeler oldukça çeşitlidir. Akar denilen asalakları içeren ev tozu, hayvan kürkü, çiçektozu, mantar sporları vb. kişinin duyarlı olduğu (alerjik tepkiye neden olan) bu maddelere alerjen denir. Bazı insanlarda söz konusu maddelere tepki olarak fazla miktarda antikor (savunma sisteminin bir parçası olarak bedende yapılan bir tür protein) oluşur. Bedenin savunma sistemindeki bu bozukluk ise, astıma kadar varan tepkimeyi başlatır.
‘ İmmünoglo bülin-E (IgE)’ olarak bilinen antikor, histaminin depolandığı mast hücrelerine bağlanır. Alerjen ikinci kez solunduğunda her IgE molekülü (antikoru yapan tanecikler) komşu molekülle birleşir ve bu birleşme sonucunda mast hücresi, histamin deposunu boşaltır. Sonuçta bronş kasları kasılır, bronşlar daralmaya başlar ve “astım” adını verdiğimiz solunum güçlüğü ortaya çıkar.
Bronşlardaki sinir uçlarından asetilkolin salgılanması ise, bronşları ve sinir uçlarını etkileyen maddeler sonucu ortaya çıkar. Sinir uçları vagusa uyarıcı mesajlar gönderirler. Vagus da bronş kaslarını kasar ve astıma özgü soluk alma güçlüklerini doğurur. Boğazdaki virüs ve bakteri enfeksiyonları da aynı rahatsızlığa neden olabilir. Astımın soğuk algınlığı ve göğüs hastalıkları sırasında şiddetlenmesinin nedeni budur. Stres ve endişenin astımı şiddetlendirdiği bilinmektedir. Ancak bunun nasıl gerçekleştiğine ilişkin kesin bilgiler edinilememiştir.
Astım Bilinmeyen Nedenleri
Astımın tam olarak anlaşılamamış nedenleri de vardır. Bazı kişilerde, yoğun egzersiz, özellikle de koşu sonrası, astım nöbeti görülmektedir. Buna hem histaminin, hem vagus sinirinin yol açtığı düşünülmektedir. Koşu ne kadar hızlı, solunan hava ne kadar soğuksa, astım o kadar kötüleşmektedir.
Bazı yiyecek ve içecekler de astıma neden olabilmektedir. Bu, bir alerji olmaktan çok, bedenin belli maddelere karşı duyarlı olmasıdır. İlgili mekanizma henüz tam olarak anlaşılamamıştır.
Astım Belirtileri ve Tedavisi yazımızı da mutlaka okuyun!