Hamilelikte ortaya çıkan şeker hastalığı yani Gestasyonel Diabet nedir, nasıl anlaşılır ve anne adayları bu durumda nasıl bir yol izlemelidir? Anne – bebek uzmanı yazarımız Ayşe Öner konu hakkında bilinmesi gerekenleri kaleme aldı.
GEBELİKTE DİYABET
Özellikle hamilelik döneminde glukoz yükleme testi konusunda kafalar çok karıştı. Ancak doktorunuz ön görmüşse bu yükleme testi yapılmalıdır. Yazının bu konuda sizi bilgilendirmesini umuyorum… Bazı hamile kadınların karşı karşıya kaldığı problemlerden biri gebelik diyabetidir.
Gebelik sırasında başlayan veya daha önce anlaşılmayıp da ilk kez hamilelikle birlikte fark edilen; gebede normalin üstü kan şekeri ile seyreden, karbonhidrat metabolizma bozukluğu Gestasyonel Diyabet (GD) olarak adlandırılır. Hamileliklerin yaklaşık yüzde 7’sinde gebelik diyabeti görülebiliyor.
İNSÜLİNE DİRENÇ GELİŞİR
Gebeliğin 24. haftasından itibaren kan şekerini düzenleyen insüline bir direnç gelişir ve bu durum kan şekerinin yükselmesine neden olur. İnsülin salınımında problemi olan gebeler bu durumu kompanse edemezler ve kan şekeri yükselir. Gebenin kan şekeri artışı bebek de hiperglisemiye ve insülin salgılanmasının artmasına yol açar ve sonuçta iri bir bebek gelişir. Peki, gestasyonel diyabet riskini artıran faktörler nelerdir?
* Şişmanlık
* Önceki gebeliklerde GD öyküsü
* Daha önce iri bebek doğurmuş olmak
* Önceki gebeliklerde doğumsal anomalili bebek dünyaya getirmiş olmak
* Nedeni bilinmeyen ölü doğum yapmış olmak
* 35 yaş üstü gebelik yaşanması
* Ailede diyabet, yüksek tansiyon bulunması
* Açlık kan şekerinin 105mg/dl’nin, tokluk şekerinin 120mg/dl’nin üzerinde olması. (Herhangi bir dönemde 200mg/dl’nin üzerindeki kan şekeri değeri ‘diyabet’ olarak kabul edilmektedir.)
YÜKSEK KAN ŞEKERİNİN GEBELİĞE ETKİLERİ
* Düşük: Özellikle gebeliğin ilk 3 ayında kontrolsüz yüksek kan şekeri olan annelerde düşük oranı artabilir.
* Rahim içi bebek ölümü: Uzun süreli ve kontrolsüz gebeliklerde bu risk yükselir.
* Amniyotik sıvıda artış: Bebeğin içinde bulunduğu amniyon sıvısının normalden fazla olmasıdır. Diyabetli gebelerde yüzde 20 oranında görülür. Erken doğum, plasentanın erken ayrılması (plasenta dekolmanı), geliş anomalileri riski artar.
* Preeklamsi: Gebelikte tansiyon yükselmesidir. Diyabetik gebelerde risk artmaktadır.
* Doğumsal anomaliler: Gebeliğin özellikle erken döneminde kan şekeri kontrolü iyi olmazsa kalp anomalileri, solunum ve bağırsak anomalilerinde artış olabilir.
İdrar yolu enfeksiyonları ve vajinal mantar enfeksiyonları daha çok görülmektedir.
ANNE ADAYININ DOĞUMDA YAŞAYACAĞI SORUN VAR MIDIR?
* İri bebekten dolayı zor doğum (omuz takılması, bebeğin oksijenlenememesi, normal doğum sonu kanama ve yırtık olasılığının artması) görülebilir.
* Gestasyonel Diyabetli hamilelerde, bebeğin akciğer gelişimi gecikebilir. Doğum sonu, bebek solunum sıkıntısı yaşayabilir ve yeni doğan yoğun bakımına daha çok ihtiyaç duyulur.
* Bu durum tek başına sezaryen nedeni değildir. Fakat iri bebek ve zor doğum olasılığı yüzünden sezaryen girişimi gerçekleşebilir.
* Doğum sonrası bebekte kan şekerinin normalin altında olması (hipoglisemi), kan kalsiyum miktarının düşmesi (hipokalsemi), uzayan sarılık gibi metabolik sorunlar gelişebilir.
GESTASYONEL DİYABET NASIL ANLAŞILIR?
İdeal olan gebelik planlandığında açlık ve tokluk kan şekerine bakılmasıdır. Eğer mümkün olmamışsa ilk gebelik muayenesinde risk değerlendirmesi yapılmalıdır. Ülkemizde tüm gebelerde 24. ve 28. haftalarda 50 gr oral glukoz tolerans testi uygulanmaktadır. 50 gr. glukoz bir tarama testidir. Gebeye günün herhangi bir saatinde aç veya tok karna 50 gr. glikoz içeren sıvı içirilerek bir saat sonra kan şekeri ölçülür. Bu testte kan şekeri yüksekliği saptanırsa (140mg/dl -190mg/dl arasında ise) veya hastada risk artışı bulunursa 100 gr oral glikoz yükleme testi (100gr OGTT) yapılmaktadır. Bu testte de gestasyonel diyabet için riskli bulunan gebeye aç karna 100 gr glikoz içeren sıvı içirilir; birinci, ikinci ve üçüncü saatlerde kan şekeri ölçümü yapılır. En az iki değer normalin üzerinde ise gestasyonel diyabet tanısı konur.
OLMASI GEREKEN NORMAL DEĞERLER
Açlık 95mg/dl.
1.saat 185mg/dl.
2.saat 165mg/dl.
3.saat 145mg/dl.
* Son 3 aylık kan şekeri değişikliklerini kontrol etmek için Hg A1c tayini yapılabilmektedir.
GESTASYONEL DİYABET TEDAVİSİ
Tüm GD gebelerin yüzde 15-20’sinde insülin tedavisine ihtiyaç duyulurken hastaların büyük bir kısmında bir diyet uzmanı ile beraber düzenlenen diyet ve egzersiz yeterli olmaktadır. Diyetteki kalori ihtiyacı 35 kcal/kg olarak hesaplanır. Beslenme 3 ana, 3 ara öğün şeklinde, az ve sık olmalıdır. Kan şekeri kontrolü için diyetin düzenlenmesi tek başına geçerli olmayıp psikolojik stres de kontrol altına alınmalıdır. Orta dereceli fiziksel egzersiz kan şekeri kontrolünde çok yarar sağlamaktadır. Tüm bunlara ek olarak yürüyüş, yüzme ve yoga önerilebilir.
Tanı konulduktan sonra hedef, açlık kan şekerini 95 mg/dl, tokluk kan şekerini 1. saatte 140mg/dl altında tutmaktır. Bakımın en önemli unsuru periyodik kontrollerdir. Diyetin ayarlanmasını takiben bir hafta sonra kan şekeri değerlendirilir. İstenilen sonuca ulaşılamazsa insülin ihtiyacı gelişir. Gestasyonel diyabetlilerde hangi tedavi şekli yapılırsa yapılsın haftada bir kez kan şekeri ölçümü mutlaka yapılmalıdır. Gebelik takip sıklığı 32. haftadan sonra sıklaşmalıdır.
DOĞUM SONRASI
Gestasyonel diyabetli annelerde doğum sonrası insülinle tedavi ihtiyacı genellikle ortadan kalksa da yaşantılarının ilerleyen döneminde diyabetle karşılaşma riskleri artmaktadır. Bu nedenle doğumdan 6 hafta sonra glisemik durum yeniden değerlendirilmeli ve 75 gr glikoz yüklemesi yapılmalı, normal çıkması halinde 3 yıllık aralarla tekrarlanmalıdır. Bu anneler hayat tarzlarında değişiklik yapmalı, insülin direncini azaltmak için ideal kiloya inmeli, sık ve az beslenerek egzersiz yapmalıdır.
Hamilelikte Doğru Beslenme ipuçları neler?