Buna bağlı olarak obezite cerrahisi olarak bilinen bariatrik cerrahi uygulamaları da yaygınlaşıyor. Beslenme ve Diyet Uzmanı Nil Şahin Gürhan ‘’Bu yöntemle kilo vermek cazip görünse de obezite cerrahisinde de önemli sağlık problemleri gelişebiliyor ve iyileşme süreci daha zor olabiliyor. Bu karar çok ciddi, dikkatli karar verilmeli’’ dedi. Gürhan konuyla ilgili merak edilen soruları yanıtladı
- Bariatrik cerrahi (obezite cerrahisi) nedir?
Bariatrik cerrahi midenin % 80 ile 85’i alınma işlemidir. Bu işlemde temel amaç besin alımının kısıtlanması ve bununla birlikte aşırı enerji alımının engellenmesidir. Bu şekilde kilo kaybı her ne kadar cazip gelse de bariatrik cerrahi herkes için uygun değildir. Pek çok cerrahi işlemde olduğu gibi obezite cerrahisinde de önemli komplikasyonlar ve sağlık problemleri gelişebilir ve iyileşme süreci daha zordur. Ayrıca ameliyatın uzun vadede başarısı ve kilo kaybının korunması, kalıcı yaşam tarzı değişimleri yapmanıza bağlıdır.
- Bariatrik cerrahi ilk ne zaman uygulanmıştır?
Obezite cerrahisi olarak da bilinen bariatrik cerrahi uygulamaları günümüzde giderek yaygınlaşıyor. Kilo kaybı amaçlı yapılan ilk bariatrik operasyon 1950’li yıllarda Minnesota Üniversitesi’nde gerçekleştirilmiştir. Bu dönemde her ne kadar kilo kaybı sağlanmış olsa da pek çok hastada gece körlüğü( A vitamini eksikliği), osteoporoz( kemik erimesi) ve malnütrisyon ( beslenme yetersizliği)gibi sağlık problemleri yaşanmıştır. Bu da gösteriyor ki besinler içindeki besin elementleri düzenli beslenme ile her gün alınmalıdır. Bu besin elementlerinin eksikliği ciddi sağlık problemleri oluşturabilmektedir.
- Bariatrik cerrahi kimlere uygulanabilir?
Bariatrik cerrahi, kilo ile ilişkili sağlık problemleri üzerinde etkili olsa da beraberinde başka sağlık sorunlarını getirebilir. Bu açıdan bariatrik cerrahi öncesi durum çok iyi değerlendirilmeli, kişinin uygunluğu tıbbi kriterlere göre belirlenmelidir.
- Bariatrik cerrahi uygulanabilmesi için hangi şartlar gereklidir?
- Vücut ağırlığının çok fazla ve beden kitle indeksi 40 veya üzerinde ise
- Beden kitle indeksi 35-39 arası ve eşlik eden sağlık sorunu varsa (tip 2 diyabet, yüksek tansiyon, uyku apnesi vb.)
- Birçok kez diyet, egzersiz, ilaç gibi diğer tedavi yöntemleri denemiş ve kilo veremeyenler için bariatrik cerrahi bir seçenek olarak düşünülebilir.
- Bariatrik cerrahi sonrasında beslenme alışkanlıklarında dikkat edilmesi gereken noktalar nelerdir?
Ameliyat sonrası sağlıklı beslenmeniz çok önemlidir. Cerrahi operasyon sonrasında sağlıklı beslenme sağlığımızı korur ve geliştirir.
- Aşırı kilo kaybı sırasında kas kitlesinin korunması yeterli beslenme ile sağlanır. Bunun için yeterli enerji ve besin öğeleri almalısınız.
- Bütün besin elementleri ihtiyacınızın karşılanması için; yiyecek ve içeceklerinizi kısıtlı mide kapasitenize uygun bir şekilde tamamlamalısınız.
- Reflü, hazımsızlık gibi mide rahatsızlıklarının oluşmasını engelleyecek şekilde beslenmelisiniz.
- Operasyon sonrasında diyete bağlı gelişebilecek komplikasyonların oluşmasını önleyecek şekilde beslenmelisiniz.
- Ayrıca ameliyat sonrasında mideniz iyileşince beslenme tarzınızda geri kilo alımını oluşturacak davranışları tekrarlamamalısınız.
- Bariatrik cerrahi sonrasında oluşabilecek sağlık sorunları nelerdir?
- Protein- enerji yetersizlikleri
- Yağ emilim bozuklukları
- Yağda çözünen vitamin eksiklikleri
- Demir yetersizliği
- B12 vitamini eksikliği
- Kalsiyum eksikliği
- D vitamini eksikliği
- Dehidratasyon, sıvı kaybı ve elektrolit dengesizlikleri
- Midenizde oluşabilecek reflü ve hazımsızlık
- Vitamin mineral eksikliklerine bağlı kas erimesi, kemik erimesi
- Kan şekeri dengesizlikleri, Hipoglisemi
- Ameliyat sonrası vitamin ve mineral ihtiyaçları nasıl karşılanır?
Ameliyat sonrası, besinlerle yeteri kadar alınamayan vitamin mineral ihtiyaçları vücudu sağlam tutmak adına doktor kontrolünde destek olarak kullanılmalıdır. Bariatrik operasyon sonrası toz ya da çiğnenebilir tabletleri beslenmeye ilave olarak kullanmak daha uygundur.
- Bariatrik cerrahi sonrasında beslenme nasıl olmalıdır?
Bariatrik cerrahi sonrasında uzman bir diyetisyen kontrolünde beslenmeniz aşama aşama genişleyerek ilerlemelidir.
Aşama 1: Berrak sıvı diyet (ilk 3 gün)
Bu aşama ameliyat sonrası beslenmenin ilk basamağıdır ve ilk 3 gün boyunca uygulanır. Sıvıların küçük miktarlarda tüm güne yayılarak alınması önemlidir. Bu süreçte su, et suyu, taze sıkılmış ve süzülmüş meyve sularını, sulandırılmış içecekler ve protein desteklerini berrak sıvılar halinde tüketebilirsiniz. Sıvıları küçük miktarlarda yavaşça yudumlamalısınız.
Aşama 2: Tam sıvı diyet ( 4. günden itibaren 2 hafta uygulanmalı)
Şekersiz ve az şekerli sıvılar berrak sıvı aşamasını izler. Bu aşamada yağsız süt, süt alternatifleri, sebze ve et suları, sulandırılmış yoğurt, süzülmüş çorbalar, kaynatılıp çırpılmış ve süzülmüş tahıllar tüketilebilir.
Aşama 3: Püre diyet (2. haftadan itibaren 15 gün uygulanmalı)
Sıvı diyetlerden sonra püre edilmiş yumuşak yiyeceklere geçilir ve bu aşama 10-14 gün sürer. Püreler bir defada 100-150 gramı geçmemelidir. Yavaş yemeli ve iyice çiğnemelisiniz. Bu aşamada yumurta, kıyma şeklindeki etler, yağsız et suları ve çorbaları, püre sebze ve meyveler, az yağlı peynir ve yoğurtlar tüketebilirsiniz. Katı besinler ve sıvı besinleri bir arada tüketmemeye özen göstermelisiniz.
Aşama 4: Katı yiyecekler diyeti (operasyondan 1 ay sonra başlayıp yaşam boyu sürmeli )
Az yağlı ve proteinden zengin bir diyetle normal besinlere geçilir. Midenizin alabildiği porsiyon içinde ihtiyacınız olan besin öğelerini yeterli ve dengeli bir şekilde tamamlamalısınız. İstediğiniz sağlıklı kilonuza geldikten sonra sağlıklı beslenme programına geçmelisiniz. Protein , yağ, karnbonhidrat, vitaminler ve mineraller açısından yeterli ve dengeli, enerji ihtiyacına uygun hazırlanmış beslenme programını sürdürmelisiniz.
- Bariatrik cerrahi sonrasında kilo problemi bitiyor mu?
2008 yılında 782 hasta üzerinde yapılan bir çalışmada operasyondan 2 yıl sonra hastaların yarısının geri kilo aldığı görülmüştür. Yine benzer bir çalışma operasyon geçiren bireylerin %20-30 kadarının ciddi derecede kilo aldığını ve operasyonun başarısız olduğunu göstermiştir.
- Bariatrik cerrahi sürecinde psikolojik durum nasıldır?
Operasyon öncesi duygusal durum, operasyon sonrası psikolojik bütünlüğü için oldukça önemlidir. Hem operasyon öncesi psikiyatrik bozukluklar (yeme bozuklukları, anksiyete, depresyon) hem de operasyon sonrasında yaşanan zorluklar bireyin ruhsal sağlığını kötü yönde etkileyebilir. Operasyon sonrası kontrol kaybı gibi uygun olmayan yeme davranışları da bireyi daha depresif bir ruh haline sokabilir. Bariatrik cerrahinin depresyon üzerinde olumlu etkileri de vardır. Özellikle kilo verme sürecinde kişi kendini daha mutlu hisseder. Fakat kişi kilo alırsa tekrar depresyona girmesi kolaylaşır.
- Bariatrik cerrahi sonrasında beslenme önerileriniz nelerdir?
– Yavaş yemelisiniz; yiyecekleri iyice çiğnemeli ve yiyecek hacminin küçük olmasına dikkat etmelisiniz. Bulantı ve kusmanın oluşumunu önlemek için almanız gereken miktarlardaki yiyecekleri en az 20 dakikada tüketmelisiniz.
-Yiyecek ve içecekleri bir arada tüketmemeye özen gösterin.
– Ana öğünlerinizde sofrada proteinli yiyecekler, karbonhidratlı yiyecekler ve normal yağlı yiyecekler dengeli olsun. Ancak proteinleri tercihen karbonhidrat ve yağlardan önce tüketmeye başlayın.
– Kafein su kaybına neden olduğundan sınırlı düzeyde alabilirsiniz. Günlük tükettiğiniz miktar 300 mg‘ın altında olmalı. (1 fincan Türk kahvesi 60 mg kafein içerir, 1 fincan expresso 100 mg kafein içerir. 1 bardak demleme çay ise demleme süresine göre 30 mg–70 mg arasında kafein içerir)
– Şeker, çikolata, kek, kurabiye, dondurma, bal, reçel ve tatlılardan, karbonatlı şekerli
içeceklerden kaçınmalısınız.
-Günlük su ihtiyacını karşılamak için aralarda az az su için. Gün içinde en az 1.5- 2 litre suyu tamamlamalısınız.
– Dolgunluk ve doygunluk hissedildiğinde yeme içme işlemini sonlandırınız. Ancak yeteri kadar yiyemediyseniz 30 dakika – 1 saat ara verip yavaş yavaş tekrar başlamalısınız.
– Şekerli ve gazlı içecekler içmemelisiniz.
– Haftada en az 150 dakika orta tempolu fiziksel aktivite yapmaya özen gösterin.
Eski alışkanlıklarınıza dönüyor ya da diyetinize uymakta sıkıntı çekiyorsanız, mutlaka diyetisyeninize danışmalısınız.
Beslenme ve Diyet Uzmanı Nil Şahin Gürhan