Merve A. Tokyay
Yemyeşil bir ülkedeyiz. Oldukça da yağmurlu. Yağmur burada hüzün getirmiyor. Aksine sonsuz bir huzur ve dinginlikle geliyor…
İskoçlar inatçılıklarıyla tanınırlar. Büyük Britanya’nın üvey evlatları, işte o meşhur inatlarıyla geleneklerini korumaya ve yaşatmaya devam ediyorlar. Düğünleri nasıl oluyor, ne giyiyorlar, o inatla uyguladıkları adet ve batıl inanışları neler?
Sixpence
Sixpence, Britanya’da kullanılan para birimlerinden biriydi. Demir bir para olan sixpence, 17 yy.da damatlara hediye edilirken, sonraları bir şans totemine dönüşüp, gelinlerin ayakkabılarının altına konulur olmuş. Gelenek bugün, biçim değiştirmiş. Zaman zaman gelin buketinin içinde ya da inciyle birleştirilmiş bir kolyede kullanılabiliyor.
The Wedding Scramble
Düğünden sonra gelin arabaya binerken, gelinin babası havaya bozuk para saçıyor. Çocuklar da bunları kapışıp, sahip olmaya çalışıyorlar. Buna benzer bir adet Türkiye’de de var. İki ülke birbirinden ne kadar uzak ama batıl inanışlar ortak. Kim bilir tarihin hangi köşesinde nasıl kesiştik de hâlâ aynı gelenekleri uyguluyoruz? Bozuk paranın dağıtılması İskoçya’da da bereket sembolü olarak görülüyor.
The Lang Reel
Bazı İskoç düğünlerinde, davetliler kol kola girip limandan ya da ortak alanlarından birinden başlayarak, kasabalarına doğru dans ediyorlar. Bu dans düğün sonunda gerçekleşiyor. Grup dansa devam ederken, evlerinin önüne gelen davetliler dans halkasından çıkıp, evlerine giriyorlar. En son çiftse gelin ve damat! Gerçekleşmesi ancak küçük yerlerde mümkün olan bu gelenek; daha önce ve muhtemelen başka bir ülkede pek duyulmamış ilginç bir uğurlama örneği gerçekten de.
Groom Blackenings
Bu gelenek de şanssız damatlara gelsin: Ama ne şansızlık! Damadın arkadaşları, damadı bir kenarda sıkıştırıyorlar ve kollarını vücutlarına bağlıyorlar. Damadı, şeker pekmezi, tüy, un ve kurum gibi karışımı simsiyah olan maddelere buluyorlar. Damat nasıl mı kurtuluyor? Arkadaşlar, yani suçlular, inanılmaz sesler çıkararak tüm bakışların damadın üzerine değdiğinden emin olduktan sonra damat çözülüp, temizleniyor. İskoçya’nın bazı yerleşim yerlerinde malesef tüm bunlar gelinin başına da gelebilir!
Hediyeler
Hıristiyan düğünlerinde damat ve gelinin sağdıç-nedimeleri oldukça önemli roller üstleniyorlar, bunu biliyoruz. Verdikleri hediyeler, artık gelenek olmuş. Baş nedime geline bir çay takımı hediye ediyor, baş sağdıçsa damada değerli bir kol saati. İlginç bir hediyeleri daha var. Gelin ve damadın evi hazırlanırken, evin bir tarafına dekoratif bir çan koyuluyor. Çiftler çözümsüz bir kavga ettiklerinde, ikisinden biri o çanı çalarsa, kavga sona eriyor.
Damada taş taşıtma
İlginç İskoç geleneklerinden biri de damada taş taşıtma. Damada içi taş dolu, ağır bir sepet veriliyor. Damadın bu ağırlığı ne kadar taşıyacağı ise tamamen geline bağlı. Ancak gelin gelip, kendisini öptüğü zaman yere bırakabiliyor. Gelini ve müstakbel eşi için ne kadar dayanıklı olduğunu gösteren damat ancak böylelikle testi geçebiliyor.
Bride Blackenings
Az önce bahsi geçen karartma İskoçya’nın farklı bölgelerinde, bu kez de gelin için uygulanıyor. Gelinler nispeten şanslı; bu gelenek en azından düğün günü yapılmıyor. Düğünden birkaç gün önce gelin arkadaşları tarafından kaçırılıyor. Gelinin üstüne, yumurta, yağ, peynir, makarna, balık, havuç gibi -artık o gün mönüde ne varsa- dökülüyor! Bu gelenek evlenemeyen genç kızların çıkarmış olduğu bir adet olmasın sakın?
Ayak yıkama
Güzel ve şanslı bir evliliğin garantisi olarak görülen bu uygulama, gelinlerle ilgili. Hâlâ birçok İskoç düğününde gerçekleştirilen geleneklerin başında geliyor, ayak yıkama. Gelin bir tabureye oturur, mutlu evliliği olan yaşlı bir kadın gelinin ayaklarını yıkar ve kurular. İskoçya’nın bazı bölgelerinde ise bu geleneği genç kızlar devam ettiriyor. Ayakların yıkandığı kabın içine gelinin alyansı koyuluyor. Bu alyansı bulanınsa, sıradaki gelin adayı olacağına inanılıyor.
Creeling
Yeni evliler kiliseden çıkarken, kilise kapısının iki yanında birbirine bağlanmış kurdele sepetleri bekletilir. Gelin ve damat kurdeleri çözmeyi başardıklarında, sepet ve küçük kurdele parçaları etrafa dağılır. Bu geleneğin de evli çiftlere sağlık ve refah getireceğine inanılır.
Gelinlik ve Damatlık
İskoçya gelince akla ekose gelir. Ekose kelimesi de Türkçe’ye Fransızcadan girmiş ki Fransızca’da écossais (ekose) İskoç anlamını taşıyor. Ekose ve tabii ki ekoseli kilt… Sakın etek demeyin, zira İskoç erkekleri kiltlerini gururla savunacaklardır. Çok uzun bir geçmişe dayanmasa da kiltler, İskoçlar için milli bir kıyafet sayılıyor. Damatlar da düğünlerde mutlaka kilt giyiyorlar, aslında tüm erkek davetliler giyiyorlar. Gelinler de zaman zaman ekoseli kıyafetler tercih etseler de çoğunluk klasik beyaz gelinlik giymekten yana.
Süsleme ve Semboller
Süslemelerde yine ekose, çeşitli bayraklar ve en önemlisi deve dikeni kullanılıyor. Deve dikeni İskoçlar için oldukça önemli bir bitki. Bir rivayetleri de var. Vikingler, bir gece vakti İskoçya’nın bir sahil kasabasına saldırıyor. Vikinglerden birisinin eline deve dikeni batıyor. Viking acısından öyle bir bağırıyor ki kasaba halkı uyanıyor ve kendilerini koruyorlar. Bu hikâyenin özneleri çeşitli rivayetlere göre değişiklik gösterse de devedikeni her hikayede İskoç’ları kurtaran bir figür olarak yer alıyor. Devedikeni, işte bu yüzden gerek süslemelerde gerekse gelin buketinde mutlaka bulunuyor.
Kaleleri, sonsuz yeşili ve unutulmaz manzaraların arka planındaki düğünler işte bu kadar renkli. İskoçlar, ister o romantik şatolarında ya da basit bir köy kilisesinde evlenseler de düğünlerini oldukça eğlenceli yapıyorlar. Gelin ve damat olmak biraz meşakkatli gözükse de izlemek oldukça zevkli. Kültür hafızalarımızda yer edinmekte kesinlikle haklı bu düğünler. Arka fondaysa; büyülü bir gayda sesi.