Gubari tekniğiyle tüm Kur’an-ı Kerim’i Kelime-i Tevhid içine yazarak muhteşem hat tasarımlarına bir yenisini ekleyen Hattat Levent Karaduman ile son eseri ve sanat atölyesi hakkında konuştuk.
Gubari ne demektir, nerelerde kullanılmıştır?
Gubari Arapça “gubar” kelimesinden gelmektedir. Anlamı “toz, toprak” demektir. Eskiden güvercin postalarındaki mektuplar bu yazı ile yazılırdı. Gubari hat yapı itibarıyla nesih, rık’a, nestâlik hatlarına benzese de bu yazı biçiminde aslolan, yazan kişinin estetik anlayışına göre güzellik kazanması ve okunaklı olmasıdır.
Asr-ı saadetten günümüze değin gelen Gubari hat, dönem dönem farklı üsluplara bürünmüş, daha sonraları ise bir hat istifinin içi doldurulmak suretiyle nefis hat eserleri ortaya çıkmıştır.
Bu eser için fikriniz nasıl oluştu?
Bu fikrim aslında çok eskiye dayanır. Hocamın derslerine gittiğim sıralar ne zaman Kur’an-ı Kerim yazma konusu konuşulsa aklıma yekpare bir Kur’an yazmak gelirdi. Yıllarca düşündüm, incelemeler ve araştırmalar yaptım. Nihayet Gubari hat ile yazmaya karar verdim. Osmanlı devrinde yazılmış 2 cm’lik sancak Kur’anları, rulo halinde parça kağıtlar birleştirilerek yazılmış olanları ve bez üzerine yazılmış birçok Gubari Kur’an vardı. Ancak levha olarak büyük ebatlarda yazılmış özel bir kompozisyon yoktu. Naçizane bir tasarım yapıp tarihe mâl olmasını ümit ederek bu Kur’an’ı yazmaya karar verdim.
Eserin oluşma süreci nasıl gelişti?
Kararımı verdikten sonra 3 yıldan fazla bir süre tasarımı için uğraştım. Öncelikle nasıl bir kompozisyon içerisine yazacağımı belirledim. Bu süreç çok sancılı geçti. Çünkü hangi ayetin veya hangi cümlelerin içine yazmalıydım? Bu kısmı çok önemliydi. Allah’ın kelamını öyle bir metnin ve kompozisyonun içine yazmalıydım ki bunun tüm Kur’an’ın manasını ve muhtevasını içeren bir anlamı olmalıydı. Ve nihayet Kelime-i Tevhid kompozisyonu içine yazmaya karar verdim. Çünkü Kelime-i Tevhid mana ve muhteva olarak Rabbimi ve onun yüce kelamının tüm muhtevasını her yönden içeren bir bütünlük arz ediyordu. “Allah’tan başka ilah yoktur, Muhammed onun resulüdür”. “Lâ ilâhe” hiçbir ilah olmadığını ve olamayacağını beyan ve ispat ederken, “illallah” kelimesiyle de yaratıcı ve tapınılacak olanın sadece Allah olduğunu ispat etmektir. Devamında ise bu yaratmasının ve yarattıklarına nasıl muamele edeceğini gösteren “Muhammedun resulullah” kelimesiyle de yarattıklarına bilmediğini öğretecek bir peygamber olduğunu ve onun izinden gitmeleri gerektiğini tekidle ifade etmektedir.
Kısacası bu anlam dolu tevhid kelimesi rabbimizin mahlukatı niye yarattığını ve muamelatını, Kur’an’da neyi anlattığını, her şeyi özetliyordu aslında. Ben de bu nedenle Kelime-i Tevhid içerisine yazmaya bu şekilde karar vermiş oldum. Her bir ayetin satır uzunluğunu ve kalınlığını, nasıl bir kağıda yazılması gerektiğini, kaleminin, mürekkebinin nasıl olması gerektiğini vs. her şeyi en küçük ayrıntısına kadar hesaplayıp tasarladım. İlk denemeyi yazarken atölyede görenler olmuştu. Görenlerden sevdiğim bir işadamı bu ilk denemeyi satın almak istedi ve nihayet henüz yazarken satın aldı. Sonrasında iki tane daha yazmak nasip oldu. Onları da kıymetini bilen ve anlayan bir işadamı büyük bir hevesle satın aldı.
ESERİN HER MİLİMETRESİNDE FARKLI BİR ANLAM YÜKLÜ
Süslemesi için çok anlamlı öğeler seçmişsiniz, bize açıklar mısınız?
Detaylarındaki tüm kurguyu ve hikayeyi anlatmak çok uzun sürse de belki kısaca şu şekilde anlatabilirim. Öncelikle bilinmesini istediğim şudur ki; bu eserin her milimetresinde farklı bir anlam yüklü. Söyleyeceklerim bunların çok azı ve gözle görülebilir tarafıdır. Bu eser Rabbimin yarattığı tüm mahlukata nasihat ve yadigar olsun. Eserde işaret edilen konular:
– 54 imame olması, 54 farza işaret etmektedir.
– 1/7 oran; elif harfinin bir noktalık birimine işaret eder. (Tezyinatın bordür kalınlığı eserin dikey bir kenarının 1/7 oranındadır. Elif harfinin baz alınması ise ebced değerinin 1 oluşundan dolayı tevhidi simgelemesindendir.)
– 1000’lik zikir tesbihi; 1000 yıllık devire, 2 sıra oluşu 2. bin yılı ifade eder.
– 2000 ad çift iplik rumi sarma; 2000’li yıllarda yaşadığımızı,
– Dış cetveldeki kalplerin ters ve düz olarak yapılması ise dünya ve ahiret hayatını temsil eder.
– Kalplerin 3175 adet olması; 2 sıra olan tesbih tanesiyle çarpıldığında Kur’an’da besmeleler dahil 6350 ayet oluşuna; yani ayetleri kalben ve bedenen yaşayıp dünya hayatına adapte ettiğimizde her şeyin tamamlandığına, aksi takdirde her şeyin yarım kaldığına işaret eder.
– Zeminde Fatiha ve Bakara süresinin ilk 5 ayeti yazılıdır. Kelime-i Tevhid’in içine yazılması ise Tevhid kelimesinin anlamına tüm Kur’an ayetlerinin şahitlik ettiğini anlatmaktadır.
Bildiğim kadarıyla 2 tane hazırladınız. Onlar da çok ilgi gördü. Devamını düşünüyor musunuz?
Şimdiye kadar deneme için yazdığım da dahil olmak üzere üç tane yazdım. Son yazdığım tasarım her şeyiyle tam olarak oturdu. Bundan sonra yazacaklarımı da bu şekilde yazmayı düşünüyorum. Aklımda iki versiyon oluşmuştu ilk başta. Biri Kelime-i Tevhid diğeri ise Esma’ül Hüsna idi. Tevhid’li olandan kendi kendime beş tane yazacağıma dair söz vermiştim. Üçünü yazdım, geriye iki tane kaldı. Esma’ül Hüsna olan tasarımdan ise iki tane yazacağım. Yani toplam yedi tane yazmayı düşünüyorum.
Sizin bir sanat atölyeniz var. Sanatseverler için çok yönlü eğitim alabilecekleri bir mekan olmuş. Tanıtır mısınız?
Evet, aslında 2004 yılından beri devam eden bir atölyem var. Son yıllarda atölyemi biraz daha geliştirip aynı atölyede aynı eserlere imza atacağımız idealist sanatçı arkadaşlarımla ortak çözüm noktasında birleştik. Daha önceleri sadece hat ve restorasyon yapılıyordu atölyemde, şimdi ise tezhip sanatçıları da dahil oldu. Yani bir eser baştan sonra çerçevesi dahil olmak üzere tamamen atölyemde tasarlanıyor. Bunun yanı sıra 2016 yılında İstiva Sanat Merkezi’ni kurdum. Burada geleneksel sanatlar, plastik sanatlar ve müzik branşları da bulunmakta. İstiva Sanat Merkezi, Türk sanatlarını birbirinden ayırmadan, bir bütün olarak tüm dünyaya tanıtmayı misyon ediniyor ve “Global dünyada insan ayrımı yapılamaz” tezini savunuyor.
Bu doğrultuda Türk sanatları hakkında insanları bilgilendirmeyi ve bilinçlendirmeyi, Türk sanatının gücünü tüm dünyaya göstermeyi görev edindi. Bu minvalde sanat eğitimi konusunda yetişkinlere ve çocuklara yönelik birçok kurs ve faaliyet planlıyoruz. Ayrıca değerli sanatçıları kişisel ve karma sergilerine de ev sahipliği yapıyoruz. Kısacası sanata ve sanat insanına yatırım yapıyoruz. Tüm bunların yanı sıra antika ve eski sanat eserleri konusunda restorasyon, konservasyon ve ekspertiz hizmetleri de veriyoruz.