Dünya dijitalleşiyor ve ülkeler buna ayak uydurmak için mücadele ediyor. Türkiye ise, dijital paraya geçmek için Merkez Bankası’nı oyuna dahil etti. Türkiye’nin dijital para stratejisi ve daha fazlası bu yazıda.
ADEM EYÜPOĞLU
Küresel ekonomide kağıt paralar, devre dışı kalmak üzere. Bunun farkında olan ülkeler ise
dijital paraya geçmek için çoktan kolları sıvadı. Kollarını sıvayan ülkeler arasında Türkiye başı çekiyor. Peki Türkiye’nin dijital para, blockchain ve kripto para stratejisi neler. Devlet ve özel sektör bazında yürütülen çalışmaları Aysha Dergisi olarak masaya yatırıyoruz.
MERKEZ BANKASI DİJİTAL TÜRK LİRASI PROJESİNİ DEVREYE ALDI
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) öncülüğünde yürütülmekte olan Dijital Türk
Lirası Projesi’nin birinci faz çalışmaları kapsamında, Dijital Türk Lirası Ağı üzerindeki ilk ödeme işlemleri başarılı bir şekilde gerçekleştirilmişti. TCMB, teknoloji paydaşları ile birlikte yürüttüğü dar kapsamlı ve kapalı devre pilot uygulama testlerine 2023 yılının ilk çeyreğinde de devam edeceğini açıkladı. Yapılan testler sonucu elde edilen bulgular geniş kapsamlı bir değerlendirme raporu ile kamuoyu ile paylaşılacak.
BANKALAR VE FİNANSAL TEKNOLOJİ FİRMALARI DA DAHİL OLACAK
Dijital Türk Lirası İşbirliği Platformu, 2023 yılında seçili bankalar ve finansal teknoloji
firmalarının katılımlarıyla genişletilecek ve geniş katılımlı pilot testlerin gerçekleştirileceği
ileri fazlara geçilecek. Bu kapsamda, dağıtık defter teknolojilerinin ödemeler
ekosistemlerinde kullanımı ve anlık ödeme sistemleri ile entegrasyonu gibi konularda
tasarlanan özgün mimari kurgulara ait testlere devam edilecektir. Dijital Türk Lirası’nın
hukuki boyutuna yönelik çalışmalar, dijital kimliklendirmenin proje için kritik öneme haiz
olduğunu gösterdi. Bu nedenle, 2023 yılı boyunca Dijital Türk Lirası’nın teknolojik
gereksinimlerinin yanı sıra iktisadi ve hukuki çerçevesine dair çalışmalara da öncelik
verilecek.
ÜLKEMİZE ÖZGÜ KRİPTO PARA ÇALIŞMALARI
Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de yerli kripto para çalışmaları tüm hızıyla devam
ediyor. Merkez Bankamız kendi dijital parasını çıkarmak için çalışmalar yürütürken, özel
sektörden de kripto para hamleleri geldi. Bunlardan biri, ‘BiLira Coin.’ Türk lirasına endeksli stabil kripto para şirketi BiLira, finansı demokratikleştirmeyi, herkes tarafından erişilebilir kılmayı ve merkeziyetsiz, özgür, şeffaf bir dünya yaratmayı hedefliyor. Türkiye’yi ve Türk insanını yaklaşmakta olan finansal devrime hazırlamayı ve geleceğin finansını oluşturmayı kendimize görev edinen BiLira şirketinde Türkiye’nin en deneyimli blokzinciri yazılımcıları, uzman hukukçuları ve finansçıları görev yapıyor. Takasbank BİGA platformu da devreye alındı. Üyeler arasında, Albaraka Türk Katılım Bankası, Kuveyt Türk Katılım Bankası, Ziraat Bankası, Ziraat Katılım Bankası, Vakıflar Bankası, Halk Bank, Garanti Bankası ve Denizbank bulunuyor.
BİGA PROJESİ İLE OYUNUN KURALLARI YENİDEN YAZILACAK
Türk halkı altını sever. Bunun farkında olan Takasbank, ‘FinTechHub’ teknolojisiyle 2016
yılında altına dayalı dijital varlık platformunu kurdu. Adına da ‘Biga Projesi’ dediler. “Bir Gram Altın” ifadesinin kısaltması olan ‘BiGA’, fiziki karşılığı bloke altına alınmış blokzincir tabanlı bir altyapı projesi. Projenin temel amacı, standartları belirli olan kaydi altının blokzincir teknolojisi kullanılarak transfer işlemlerinin yapılabilmesi. Dünyada bir ilk olan Altın Transfer Sistemi’yle entegre çalışan, blokzincir teknolojisi ile geliştirilmiş, tam gizliliğin ve aynı zamanda denetlenebilirliğin sağlandığı ilk dijital varlık projesi olarak öne çıkıyor. BİGA henüz son kullanıcıların kullanımına açılmadı. Ancak projenin ilerleyen fazlarında öncelikli olarak bankalar veya aracı kurumlar üzerinden hesap açılması yöntemiyle BiGA alım-satım-transfer işlemlerinin yapılması planlanıyor. Bunun gerçekleşebilmesi için yasal alt yapı ve regülasyonların gelmesi gerekiyor.
İSTANBUL FİNANS MERKEZİNE KATKI SAĞLAYACAK
Projenin Whitepaper’ında yazısı bulunan Takasbank Genel Müdür Vekili Yönetim Kurulu Üyesi Gökhan Elibol, “Yoğun bir takım çalışmasının ürünü olarak ortaya çıkan dünyanın ilk
fiziksel altına dayalı blokzincir tabanlı transfer sistemi BiGA’yı kamuoyu ile paylaşmaktan büyük mutluluk duyuyoruz. Bankamız gelişmekte olan teknolojileri daha yakından takip
etmek adına ana faaliyet alanlarına ek olarak, 2017 yılı itibariyle FinTechHub Takas İstanbul markasıyla Yerinde Ar-Ge Merkezi olarak da hizmet vermektedir.Finansal piyasalardaki merkezi konumumuz ve Ar-Ge misyonumuz blokzincir teknolojilerine yönelimimizi olumlu yönde tetiklemiştir. BiGA, içinde bir çok ilkleri barındırıyor olması nedeniyle uluslararası düzeyde, alanında önemli bir dönüm noktası olacak referans bir projedir. BiGA’nın aynı zamanda İstanbul’un Finans Merkezi olma hedefine de katkı sağlayacağı düşünülmektedir” ifadelerini kullanıyor.
YATIRIM FONLARI OYUNA DAHİL OLDU
Eğer kripto paralara mesafeli ama yine de yatırım yapmak istiyorsanız bunun daha güvenilir yöntemi bulunuyor. Türkiye Elektronik Fon Alım Satım Platformu (TEFAŞ) üzerinde işlem gören birçok fon artık Blockchain’e yatırım yapmaya başladı. Bunlar arasında İstanbul Portföy Blockchain Teknolojileri Karma Fonu, TEB Porföy Metaverse ve Dijital Teknolojiler Değişken Fon, Ziraat Porföy Metaverse ve Yeni Teknolojiler Değişken Fon, Garanti Proföy Metaverse ve Yeni Teknolojiler Değişken Fon, Yapı Kredi Proföy Fintech ve Blockchain Teknolojileri Fon Sepeti Fonu, AK Portföy Fintek ve Blokzinciri Teknolojileri Değişken Fon ve İş Portföy Blockchain Teknolojileri Karma Fonu’nu sayabiliriz. Daha birçok şirketin buna benzer blockzincir üzerine fonu bulunuyor. Bu fonlar, blockchain teknolojisi sektöründe faaliyet yürüten şirketlerin büyümesine destek olmayı hedefliyor. Fon portföyüne kripto varlık ve kripto para piyasası işlemleri ile bunlara dayalı araçlar ve kripto varlık işlem platformu olarak faaliyet gösteren şirketlerin payları dahil edilmemekte. Fon yatırımcıları kripto varlıklara değil, blockchain teknolojileri ve çözümleri geliştiren Amerika, Kanada, Japonya merkezli Microstrategy, Nvidia, Tesla ve Square gibi dijital dünyanın öncü şirketlerine yaptırım
yapıyor.
Dünya dijitalleşiyor ve bildiğimiz her şey Blockchain sistemine taşınıyor. Bu değişimin tamamlanması yıllar alacak olsa da dönüşü olmayan bir yolda olduğumuz kesin. Dijital veya kripto parala ister karşı olun ister ilgisiz, değişimin karşısında durmak en mantıksız seçim olacaktır. Merkez bankaları kendi dijital paraları çıkardığında, kağıt paraların sonu gelmiş olacak. Ve bu sona çoğumuz şahit olacağız.
STABİL KRİPTO PARA NEDİR?
Stabil kripto paralar, belirli bir varlığa veya bir varlık havuzuna göre istikrarlı bir değeri
korumayı amaçlayan kripto para birimi olarak tanımlanmaktadır. Stabil kripto paraların
birçoğu, USD/USDC örneğinden de görülebileceği üzere ABD dolarına sabitlenmiş olmakla birlikte, diğer başka ülkelerin para birimlerine de sabitlenebilmektedir. Ülkemizde de Türk lirası/TRYB olarak örneklendirebileceğimiz stabil kripto paralar, aynı zamanda başka itibari para birimlerine, para sepetlerine, hatta altın gibi emtia ve değerli madenlere de sabitlenebilmektedir. Stabil kripto paralar, dijital olmaları, eşler arası değiş tokuş
edilebilmeleri (peer-to-peer) ve merkez bankaları tarafından ihraç edilmemeleri bakımından Bitcoin ve diğer kripto para birimleri ile aynı ekosistem üzerinde işlem görmekteyse de, nitelikleri ve işlevleri bakımından bu kripto para birimlerinden ayrılmaktadır.
KRİPTO PARA SEKTÖRÜNDEN DEPREM YARDIMI
Kripto para sektörü, ülkemizde yaşanan iki büyük depremin ardından Türkiye'ye yardım eli uzattı. Binance CEO'su Changpeng Zhao, deprem bölgesindeki kullanıcılarına 100 dolarlık BNB bağışı yapacaklarını duyurdu. Binance tarafından yapılacak toplam bağış miktarı 5 milyon dolar yani, 94 milyon 155 bin 500 TL olacak. Kripto para kullanıcıları 100 dolarlık BNB yardımı için herhangi bir yere başvurması gerekmiyor. Eğer hesabınızın POA yöntemiyle bu 10 ilden birinde olduğu hesaplanırsa 100 dolarlık yardımı almaya hak kazanacaksınız. Kripto para borsası Huobi Global Türkiye ve Tron DAO da yaşanan deprem sebebiyle 2 milyon TL'lik yardım yapılacağını duyurdu. OKX Türkiye de kısa bir süre önce yaptığı açıklamada, Türkiye'de yaşanan deprem sebebiyle 1.000.000 TL'lik yardım paketi oluşturulduğunu duyurdu. Tether, Bitfinex, Keet.io ve Synonym de Türkiye'ye toplamda 5 milyon TL'lik yardım
paketi göndereceğin yine Twitter üzerinden duyuran isimler arasında yer aldı. Kripto paraborsası Bitci de şubat ayı gelirlerinin deprem yardımları için kullanılacağını duyurdu. Öte yandan Bitget yaptığı açıklamada 1 milyon TL bağışlayacağını duyurdu. The Sanbox'un kurucu ortağı Sebastien Borget de duyuru yapan isimler arasında yer aldı. The Sandbox, 100.000 SAND (1 milyon 380 bin Türk Lirası) bağışladı. Sandbox Türkiye hesabından depremin yaşandığı ilk gün yardım fonu oluşturduklarını duyuran SAND ekibi nihayetinde bağış işlemini gerçekleştirdi.
Bybit Türkiye, 100.000 dolarlık AFAD bağışını Twitter üzerinden duyuran borsalar arasında yer aldı. Aynı şekilde OKX Türkiye de 1 milyon TL'lik yardım paketini duyurdu.
TÜRK KRİPTO PARA BORSALARI YARDIMDA YARIŞIYOR
Türkiye’nin popüler kripto para borsası BtcTurk, depremin ardından yardım ve destek
sağlamak için seferber olan kuruluşlar arasında yer alıyor. BtcTurk, AFAD ve Türk Kızılay gibi kuruluşlara, kripto para bağışlarını kabul edebilmeleri için altyapı sağladı. Ayrıca şirket, mail yoluyla bildirdiğine göre, 6 milyon TL’lik bir deprem destek bağışında bulundu. BtcTurk, internet sitesinde ayrıca bir bağış eklentisi yer alıyor. Bu eklentiye göre, BtcTurk’e ait kripto bağış cüzdanlarına yapılan her bir bağış için, borsa da bağış miktarı kadar katkıda bulunacak. Örnek vermek gerekirse, BtcTurk’e ait bağış cüzdanına 100 bin dolarlık bir kripto bağışı yapılırsa, üzerine 100 bin dolarlık bağış da BtcTurk yapacak. Yerli kripto para borsası Paribu, MASAK ile görüşmeler yaparak bağış için kripto para cüzdanları oluşturdu. Ayrıca bu cüzdana 500 bin dolarlık yardım yaptı. Aynı zamanda 100 bin dolarlık yardımı da TOG (Toplum Gönüllüleri Vakfı) adına yaptı. Paribu'nun toplamda yardım miktarı 12 milyon TL'yi aşmış oldu.
NFT SANATÇILARI BAĞIŞ HESABI AÇTI
Sadece borsalar değil, sanatçılardan da destek geldi. Refik Anadol, deprem bölgesindeki depremzedelere destek olmak için bir ETH cüzdan adresi paylaştı. NFT sanatçısı Murat Pak da kişisel olarak AHBAP'a 100 ETH yani yaklaşık 3 milyon 100 bin TL bağış yaptığını duyurdu.
DEPREMZEDELERE ÖZEL NFT KOLEKSİYONU ÇIKARACAK
Gate.io tarafından kurulan kar amacı gütmeyen hayır kurumu Gate Charity, Türkiye’de yaşanan depreme felaketinden etkilenenlere destek olmak için 1 milyon Türk lirası değerinde yardım dağıtımını organize etmek için hızla çalışıyor. Ek olarak, Gate Charity, bağış toplamak için bir NFT koleksiyonu başlatıyor. Doğrudan bu afette etkilenen insanlara yardım etmek ve beklenmedik bir şekilde evsiz kalan, ailelerin yasını tutanların ihtiyaçlarını bir nebze olsun giderebilmek için Gate Charity yapılacak bağışlarının öneminin altını çiziyor.